نِلسون رولیهلاهلا ماندِلا ، نخستین رئیس جمهور آفریقای جنوبی است که در انتخابات دموکراتیک عمومی برگزیده شد. وی پیش از ریاست جمهوری از فعالان برجستهٔ مخالف آپارتاید در آفریقای جنوبی و رهبر کنگره ملی آفریقا بود. او به خاطر دخالت در فعالیت‌های مقاومت مسلحانه مخفی محاکمه و زندانی شد. مبارزه مسلحانه، برای ماندلا، آخرین راه چاره بود؛ او همواره پایبند به عدم توسل به خشونت بود.

او را در آفریقای جنوبی اغلب تحت عنوان مادیبا می‌شناسند، این عنوان افتخاری را بزرگان خاندان ماندلا به وی داده‌اند. این عنوان دیگر مترادف با نام نلسون ماندلاست. بسیاری از مردم آفریقای جنوبی نیز به‌نشانهٔ احترام وی را مخولو (پدربزرگ) صدا می‌زنند.

ماندلا کتاب ها و مقالات متعددی منتشر کرده است. خاطرات وی با نام راه دشوار آزادی با ترجمه مهوش غلامی به فارسی ترجمه شده است. آخرین کتاب در مورد وی با نام انگلیسی Conversation with Myself - "خودگوئی های من"- که در سال ۲۰۱۱ از سوی بنیاد ماندلا مشتمل بر ناگفته های زندگی وی انتشار یافته در سال ۱۳۹۰ در زبان فارسی با عنوان پندارها و گفتارها با ترجمه علی‌اکبر عبدالرشیدی انتشار یافته است.

**** جوایز و افتخارات : عفو بین‌الملل سفیر جایزه وجدان (۲۰۰۶) / جایزه صلح نوبل (۱۹۹۳) / عضو افتخاری حکم افتخاری کانادا / حکم افتخاری سنت جورج / مدال آزادی ریاست‌جمهوری / جایزه صلح لنین (۱۹۹۰) / بهارات رانتا (۱۹۹۰) / حکم لیاقت (۱۹۹۵) / آزادی شهر از ژوهانسوبرگ (۲۰۰۴)

وی روز پنجشنبه ۵ دسامبر ۲۰۱۳ (۱۴ آذر ۱۳۹۲) در شهر ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی درگذشت. جیکوب زوما، رئیس جمهور آفریقای جنوبی در بیانیه‌ای تلویزیونی این خبر را اعلام کرد و گفت که آقای ماندلا اکنون "ما را ترک کرده است." زوما گفت که ماندلا در ساعت هشت و ۲۰ دقیقه به وقت محلی درحالی که اعضای خانواده‌اش در کنارش بودند در آرامش درگذشت.

امروز سالمرگ نلسون ماندلاست و به همین مناسبت برآن شدیم تا چند خطی از او و پندارش بنویسیم.

دیدگاه‌های ماندلا

در حالی که رسانه‌های جهان در حال حاضر اغلب توجه خود را به زندگی و گرامیداشت نلسون ماندلا اختصاص داده‌اند، شبکه خبری راشا تودی در گزارشی به هفت نقل قول از وی اشاره کرده که احتمالا کمتر به آن توجه شده است.

ماندلا پیش از حمله آمریکا به عراق در یک سخنرانی در مجمع بین‌المللی زنان در شهر ژوهانسبورگ اقدامات آمریکا را نکوهش کرد و گفت: انگیزه اصلی جورج دبلیو بوش، رئیس جمهوری وقت آمریکا دستیابی به نفت است و بوش سازمان ملل را تضعیف می‌کند.

ماندلاخاطرنشان ساخته بود: اگر کشوری در جهان باشد که دست به قصاوتی غیرقابل تصور در جهان زده باشد این کشور آمریکا است. آن‌ها هیچ اهمیتی به انسان‌ها نمی‌دهند.

ماندلا همچنین پرهیزی از حملات لفظی به آمریکا نداشته و بارها با احتمال حمله این کشور به عراق مخالف کرد. در حالی که در سال 2002 آمریکا خود را آماده حمله گسترده به عراق می‌کرد ماندلا به مجله نیوزویک گفته بود: اگر به مسائل نگاهی داشته باشید به این نتیجه خواهید رسید که رفتار آمریکا تهدیدی علیه صلح جهانی است.

ماندلا همچنین یکی از حامیان دیرینه سازمان آزادی بخش فلسطین (ساف) بود و در سال 1999 در یک سخنرانی به خبرنگاران گفت که قبول می‌کند میانجی‌گر سیاسی میان اسرائیل و همسایگانش باشد.

ماندلا تصریح کرده بود: اسرائیل باید از همه مناطقی که در سال 1967 از اعراب گرفته، عقب نشینی کند. اسرائیل باید به طور ویژه و کاملا از بلندی‌های جولان، از جنوب لبنان و از کرانه باختری عقب نشینی کند.

ماندلا همچنین در سال 1991 با فیدل کاسترو، رهبر انقلابی کوبا دیدار کرد. در آن زمان کوبا سی و هشتمین سالگرد حمله مونکادا را گرامی می‌داشت و ماندلا در سخنرانی خود از جایگاه ویژه کوبا در قلب مردم آفریقا و همچنین انقلاب آن خبر داد.

وی اظهار داشت: انقلاب کوبا از نخستین روزهای آن سرچشمه الهام برای مردم عاشق آزادی بوده است. ما از ایثارگری‌های مردم کوبا در حفظ استقلال و حاکمیتشان در مواجهه با کمپین شرورانه امپریالیستی برای از بین بردن دستاوردهای گسترده انقلاب کوبا تحسین می‌کنیم. زنده باد انقلاب کوبا و زنده باد رفیق فیدل کاسترو.

ماندلا همچنین در سخنان دیگری خواهان پایان دادن به تحریم‌های سازمان ملل علیه لیبی در سال‌های 1997 شده بود و از معمر قذافی، رهبر مخلوع لیبی که یکی از حامیان وی بود به نوبه خود حمایت کرد.

ماندلا گفته بود: این وظیفه ما است تا از برادر معمر قذافی، رهبر لیبی حمایت کنیم. به ویژه در زمینه تحریم‌هایی که نه فقط وی را هدف قرار می‌دهد بلکه مردم عادی این کشور و برادران و خواهران آفریقایی ما را هدف قرار داده‌اند.

نلسون ماندلا در چهارم دسامبر 1997 در روز جهانی همبستگی با مردم فلسطین گروهی را به عنوان مردم آفریقای جنوبی، مهمانان فلسطینی و انسان دوستان گرد هم آورد تا همبستگی با مردم فلسطین را اعلام کند.

وی در سخنرانی خود خواهان تداوم همبستگی در حمایت از آزادی و عدالت در فلسطین شد.

وی اظهار داشت: سازمان ملل موضع قاطعی را علیه آپارتاید اتخاذ کرده و طی سالیان گذشته یک اتفاق نظر بین‌المللی ایجاد شده که به این نظام ظالمانه پایان داد. اما ما می‌دانیم که آزادی ما بدون آزادی فلسطینی‌ها همچنان ناقص است.

پنج نکته‌ای که درباره نلسون ماندلا نمی‌دانید

نلسون ماندلا از شخصیت‌های سرشناس بین‌المللی بود و زوایای مختلفی از زندگی و کارهای او برای همه شناخته شده است. ولی پنج چیز درباره این رهبر سابق آفریقای جنوبی هست، که شاید نمی‌دانستید.

۱- او از علاقمندان به ورزش بوکس بود. نلسون ماندلا در جوانی به بوکس و دو استقامت علاقه داشت. او حتی در طول ۲۷ سالی که در زندان بود، هر روز صبح ورزش می‌کرد.

او در زندگینامه خود، "راه طولانی آزادی"، می‌نویسد: "بیشتر از خشونت بوکس، از علم نهفته در آن لذت می‌بردم. اینکه یک نفر چگونه بدنش را برای دفاع از خود حرکت می‌دهد، چگونه از یک استراتژی برای دفاع و حمله استفاده می‌کند و چگونه ضرباهنگ خود را در طول بازی حفظ می‌کند، مرا به خود جذب می‌کرد."

او ادامه می‌دهد: "بوکس مساوات خواهانه است. در داخل رینگ مقام، سن، نژاد و ثروت اهمیتی ندارد... من بعد از ورود به سیاست دیگر هیچ مبارزه واقعی نکردم. علاقه اصلی من به تمرین بود؛ فهمیدم که تمرین پیگیرانه وسیله‌ای عالی برای خالی کردن تنش و فشار عصبی است. بعد از یک تمرین طاقت فرسا، هم از لحاظ فیزیکی و هم از لحاظ روانی سبک‌تر می‌شدم."

بازدیدکنندگان از موزه خانوادگی ماندلا در سووتو، در میان یادگاری‌های مختلف، به کمربند قهرمانی جهانی بوکس برمی خورند، که توسط بوکسور آمریکایی شوگر رِی لِنِرد، به ماندلا اهدا شده است.

۲- نام اصلی او نلسون نبود. رولیهلاهلا ماندلا ۹ ساله بود که معلم دبستان متدیست (شاخه ای از کلیسای پروتستان) در کونوی آفریقا جنوبی، که او در آن تحصیل می‌کرد، نام انگلیسی نلسون را برای او انتخاب کرد. در آن زمان انتخاب نام‌های مسیحی برای دانش آموزان کاری مرسوم بود.

این اتفاقی عادی در آفریقای جنوبی و سایر نقاط این قاره بود که برای کسی نامی انگلیسی انتخاب کنند، تا خارجی‌ها بتوانند راحت‌تر نام او را تلفظ کنند.

رولیهلاهلا در آفریقای جنوبی نام مرسومی نیست. این نام به زبان خوسایی است: یکی از ۱۱ زبان رسمی که در این کشور، توسط حدود ۱۸ درصد از جمعیت بکار می‌رود. معنی لغوی آن "کندن شاخه درخت" است، ولی معنی رایج آن "دردسرساز" است. با این حال در آفریقای جنوبی، آقای ماندلا را اکثراً به نشانه احترام با نام قبیله‌ای اش "مادیبا" می‌خواندند.

۳- او عینکش را در هنگام آزادی در زندان جا گذاشت. آزادی ماندلا در ۱۱ فوریه سال ۱۹۹۰، پس از سال‌ها فشار سیاسی بر آپارتاید اتفاق افتاد. او چنانچه خود به یاد می‌آورد، در آن روز "شگفت زده و اندکی مضطرب" بوده است.

ماندلا و همسر آن زمانش وینی، به مرکز کیپ تاون برده شدند تا برای یک جمعیت عظیم و مشعوف سخنرانی کند. ولی هنگامی که متن سخنرانی اش را از جیبش بیرون آورد، متوجه شد که عینکش را فراموش کرده و مجبور شد عینک وینی را قرض کند.

۴- برای فرار از دست پلیس لباس شوفری پوشیده بود. پس از مخفی شدن به خاطر فعالیت‌هایش در کنگره ملی آفریقا، توانایی آقای ماندلا در فرار از دست نیروهای امنیتی، لقب "پیمپرنل سیاه" را برای او به همراه آورد. اشاره این نام به رمان "پیمپرنل سرخ" درباره یک قهرمان با هویتی مخفی است.

معروف است که ماندلا برای سفر به دور کشور و پنهان ماندن از دید مقامات، خود را به عنوان یک شوفر، یک باغبان و یک آشپز جا زده بود. هیچ‌کس نمی‌داند که آقای ماندلا، که فعالیت‌های زیرزمینی اش را با هویت‌های جعلی انجام می‌داده، دست آخر چگونه دستگیر شد.

۵- او دفتر وکالت خودش را داشت، ولی سال‌ها طول کشید تا بتواند مدرک حقوق اخذ کند. ماندلا از سال ۱۹۳۹ به مدت پنجاه سال، به تناوب در حال تحصیل در رشته حقوق بود و در حدود نیمی از واحدهایش مردود شده بود.

یک دیپلم دوساله حقوق به اضافه مدرک دانشگاهی اش، به او اجازه کار می‌داد و در ماه اوت سال ۱۹۵۲، به همراه اولیور تامبو، اولین دفتر وکالت سیاهپوستان در آفریقای جنوبی، به نام ماندلا و تامبو، را در ژوهانسبورگ تاسیس کرد.

او نهایتاً در سال ۱۹۸۹ موفق شد که در زندان مدرک حقوق خود را اخذ کند.

دیدگاه نلسون ماندلا درباره امام خمینی چه بود؟

وقتی «نلسون ماندلا» از زندان رژیم آپارتاید آزاد شد، در مورد تأثیر انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) در قیام مردم آفریقای جنوبی گفت: «انقلاب اسلامی ایران تحت رهبری امام خمینی (ره) امیدهای فراوانی را برای قیام مردم آفریقای جنوبی در مبارزه علیه بی‌عدالتی به همراه داشته است و بدون تردید تاریخ هرگز نقش ایران اسلامی را فراموش نخواهد کرد».

او در سفر به تهران نیز وقتی مدرک دکترای افتخاری علوم سیاسی دانشگاه تهران را دریافت می‌کرد در تجلیل از مقام بنیانگذار انقلاب اسلامی گفت: «امام خمینی (ره) یکی از الگوهای ما در ادامه راهمان بود، او یکی از قهرمانانی بود که ما با اتکاء بر آنان به مبارزه ضد آپارتاید خود ادامه دادیم».

اظهار نظر دیگر ماندلا درباره امام این است که: «امام خمینی (ره) فرزند مشهور اسلام بود. او در امر نشان دادن راه درست به نسل‌های حاضر و آینده مسلمانان سهم بسزایی داشته است».

ماندلا همچنین در دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای در مهر ماه سال 1378 با تمجید از شخصیت بى‌نظیر امام خمینى گفت: «امام خمینى نه تنها رهبرى بزرگ براى ایران بود، بلکه رهبرى براى تمامى نهضت‌هاى آزادیبخش جهان به شمار مى‌رفت و چالش بسیار عظیمى که او در مبارزه با یکى از طاغوت‌هاى زمان انجام داد، گویاى شجاعت ستایش برانگیزى است که فقط ایشان مى‌توانست از خود نشان دهد و این افتخار بزرگى بود که توانستم براى دومین بار در کنار مرقد امام خمینى حاضر شوم و به ایشان اداى احترام کنم».